หลังทาน ยาคุมฉุกเฉิน จะรู้ได้อย่างไรว่าไม่ท้อง?

“ทาน ยาคุมฉุกเฉิน ไปแล้ว จะรู้ได้อย่างไรว่าไม่ท้อง?” นี่คือ หนึ่งในคำถามที่พบได้บ่อยจากผู้ที่ใช้ยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน บทความนี้จะพาทุกท่านไปหาคำตอบสำหรับคำถามนี้ และทำความรู้จักกับยาคุมฉุกเฉินให้มากขึ้นค่ะ

การคุมกำเนิดฉุกเฉินที่แนะนำโดยองค์การอนามัยโลก (WHO) มีอยู่ 2 วิธีหลัก คือ การใช้ห่วงอนามัยที่ผสมสารช่วยคุมกำเนิด และการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉิน ซึ่งประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดของทั้ง 2 วิธีนี้ ก็มีความแตกต่างกัน แต่วิธีที่เป็นที่รู้จักทั่วไปในประเทศไทย คือ การใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินที่มีส่วนประกอบของฮอร์โมนเลโวนอร์เจสเทรล (levonorgestrel) ซึ่งในท้องตลาดมีอยู่ 2 ชนิด คือ

ชนิด 2 เม็ดต่อกล่อง จะมีปริมาณยา levonorgestrel เม็ดละ 75 มิลลิกรัม จำนวน 2 เม็ด โดยให้ทานเม็ดแรกภายใน 72 ชั่วโมงหลังจากมีเพศสัมพันธ์ ส่วนเม็ดที่สอง ให้ทานห่างจากเม็ดแรก 12 ชั่วโมง
ชนิด 1 เม็ดต่อกล่อง จะมีปริมาณยา levonorgestrel เม็ดละ 50 มิลลิกรัม จำนวน 1 เม็ด โดยให้ทานยาเพียง 1 เม็ดภายใน 72 ชั่วโมงหลังจากมีเพศสัมพันธ์ ซึ่งจะมีความสะดวกเพราะรับประทานเพียงแค่ 1 เม็ดแต่ก็จะมีอาการข้างเคียง คือ คลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะเพิ่มขึ้นมาจากขนาดยาที่เพิ่มขึ้น

ประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์

ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินป้องกันการตั้งครรภ์ โดยจะไปชะลอหรือยับยั้งการตกไข่ แต่ไม่ได้ขัดขวางการผสมกันระหว่างไข่กับอสุจิ ดังนั้น การใช้ยาหลังจากไข่ตกจะมีประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ลดลงอย่างมาก โดยประสิทธิภาพของยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินในการป้องกันการตั้งครรภ์จะอยู่ที่ประมาณ 79% หากรับประทานภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ และจะลดเหลือเพียงแค่ 60% หากรับประทานภายใน 72-120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์

ซึ่งถือว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับการคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่น เช่น การใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดรายเดือน จะมีประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์สูงถึง 99% หากใช้อย่างถูกต้อง

แล้วจะทราบได้อย่างไร ว่าไม่ตั้งครรภ์

การใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉิน จะทำให้ประจำเดือนเลื่อนโดยอาจจะมาช้าหรือมาเร็วกว่าที่คาดการณ์ไว้ประมาณ 1 สัปดาห์ และอาจมีเลือดออกกะปริบกะปรอย แต่ไม่ได้หมายความว่าจะไม่ตั้งครรภ์อย่างแน่นอน

ดังนั้น ยังคงต้องควรตรวจการตั้งครรภ์ โดยตรวจการตั้งครรภ์ในวันที่รอบเดือนครบ 28 วัน ในกรณีที่รอบเดือนมาตรงเวลา หรือถ้ารอบเดือนมาไม่ตรงเวลา ให้ตรวจการตั้งครรภ์หลังจากใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินตั้งแต่ 3 สัปดาห์ขึ้นไป หรือหากมีอาการอ่อนเพลีย ปัสสาวะบ่อยขึ้น คลื่นไส้ อาเจียน ซึ่งอาการเหล่านี้เป็นอาการเบื้องต้นของการตั้งครรภ์ ก็สามารถตรวจสอบการตั้งครรภ์เมื่อมีอาการดังกล่าวได้

จะเห็นได้ว่าประสิทธิภาพในการป้องกันการตั้งครรภ์ของยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินต่ำกว่าการคุมกำเนิดโดยวิธีอื่น เนื่องจากมีปัจจัยหลายอย่างมาเกี่ยวข้อง ทั้งระยะเวลาในการเริ่มรับประทานยาเม็ดแรก ช่วงเวลาในการมีเพศสัมพันธ์ระหว่างรอบเดือน

ดังนั้น เพื่อลดความล้มเหลวในการคุมกำเนิด จึงควรใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินเมื่อจำเป็นเท่านั้น เช่น ในกรณีถูกล่วงละเมิดทางเพศ การที่ถุงยางอนามัยขาดหรือรั่ว เป็นต้น

ยังมีเรื่องราวเกี่ยวกับยาคุมฉุกเฉินและการคุมกำเนิดวิธีอื่น ๆ อีกมากมาย สามารถปรึกษาเภสัชกรร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส เพื่อเลือกการคุมกำเนิดที่เหมาะสมหรือปรึกษาเภสัชกรออนไลน์ได้ที่ แอปพลิเคชัน ALL PharmaSee ปรึกษาฟรี ได้ตลอด 24 ชั่วโมงค่ะ

หากมีข้อสงสัย หรืออยากสอบถามเพิ่มเติมเกี่ยวกับสุขภาพและการใช้ยา หรืออาการภูมิแพ้ สามารถปรึกษากับเภสัชกรได้ที่ร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส ทุกสาขาทั่วประเทศ หรือสะดวกมากยิ่งขึ้น สามารถปรึกษาเภสัชกรร้านยา เอ็กซ์ต้า พลัส ผ่าน Application ALL PharmaSee ได้ตลอด 24 ชั่วโมง มาสุขภาพดีไปด้วยกันนะคะ

เอกสารอ้างอิง

Ulipristal ยาคุมฉุกเฉินชนิดใหม่ที่ต่างจาก คลังข้อมูลยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. 2557. กันยายน
Emergency Contraception. World Health Organization. 2021. November 9
รศ.สุณี เลิศสินอุดม. A review of Emergency contraception pills (ECP). บทความ CPE